Redacción •  Memoria Histórica •  15/05/2024

Identificados con el ADN los restos de una tercera víctima en la Fosa de los 7 asturianos de Celanova

  • Se trata de Baldomero Vigil-Escalera, el más nuevo de los fusilados en septiembre de 1939.
  • Las pruebas de ADN fueron posibles gracias a la colaboración de una sobrina, Pilar, que en noviembre pasado se presentó en el IMELGA, en Verín.
Identificados con el ADN los restos de una tercera víctima en la Fosa de los 7 asturianos de Celanova

El resultado de los análisis realizados por el Laboratorio de Genética Forense de la USC confirman que los restos de uno de los individuos exhumados en la Fosa de los 7 asturianos de Celanova corresponden a Baldomero Vigil-Escalera Vallejo, uno de los chicos asesinados el 22 de septiembre de 1936 por un pelotón de fusilamiento de la Bandera de Falange de Marruecos en el muro oeste del cementerio de San Breixo.

La identificación fue posible gracias a muestra de ADN acercada por Pilar Vigil-Escalera, quien el pasado mes de noviembre visitó el Instituto de Medicina Legal de Galicia, en Verín, que dirige el antropólogo forense Fernando Serrulla, uno de los investigadores principales del equipo gallego de exhumacións que coordina el Grupo Histagra de la USC, con financiación del Plan Cuatrienial de Exhumacións (2021-2024).

Baldomero Vigil-Escalera Vallejo, natural y vecino de Gijón, tenía 19 años. Estaba en el hospital el día 20 de octubre de 1939, cuando la caída de Gijón, e intenta huir embarcado en el buque Gaviota, que fue apresado el día 21 por la Armada franquista. Fue desembarcado en Ribadeo, y trasladado al campo de concentración de Camposancos, donde fue sometido a Consejo de Guerra el 29 de julio de 1938 y condenado a muerte. El 25 de enero de 1939 ingresó en la prisión de Celanova. En un documento de la administración que da cuenta del registro de presos de la cárcel el primero de septiembre, su nombre así como los de los otros seis fusilados aparecen señalados.

La orden para la ejecución procede del capitán asesor de la Comandancia militar de Ourense, y fue dada el día 21 de septiembre de 1939 al juez instructor, José Bernabé Gijón. Francisco Hernández Recio era el teniente jefe del pelotón que fusiló a los siete jóvenes a las siete horas del día 22, después de pasar tres horas en la capilla del cementerio. Fue enterrado en el mismo foso número seis, según el registro del encargado del cementerio, Camilo González, que el mismo día informa a la Bandera del lugar donde fueron enterrados los cadáveres en la “franja de terreno comprendida en él aire oeste de lana parte nueva de él cementerio y en frente al panteón de Don Isauro López Montero de esta Villa”.

Ese registro del encargado del cementerio fue recuperado por el Comité de Memoria Histórica de la Comarca de Celanova en el Archivo Intermedio Militar Noroeste de Ferrol el 14 de abril de 2021 en cada una de las causas de los 7 asturianos, gracias a las investigaciones del historiador Pablo Sánchez. Semanas después, el sábado 29 de mayo, el Comité presentó públicamente el hallazgo y señalizó el lugar en el cementerio. En septiembre de ese mismo año, con la colaboración del Gobierno de Asturias, el Comité organizó un acto de homenaje en el Instituto Celso Emilio Ferreiro, en el que había sido el patio de la Prisión Central de Celanova, que se sufragó íntegramente con el recaudado por la venta del cartel elaborado por Baldomero Moreiras.

A través de la difusión de aquel acto, familiares de dos de las víctimas: Abelardo Suárez y Marcelino Fernández, se pusieron en contacto con el Comité. Del mismo modo, el gerente del Grupo Histagra, el historiador Gustavo Hervella, y el antropólogo forense, Fernando Serrulla, entraron en contacto con el Comité. Serrulla se trasladó a Gijón para tomar las muestras de ADN de una nieta de Abelardo (Graciela), y de la hija de Marcelino (Josefa). @Ambos las dos, Josefa y Graciela, fueron a partir diera momento las principales impulsoras del proceso que finalizó en diciembre de 2022 con la intervención de la fosa y la exhumación de los cuerpos.

El 25 de abril de 2023, en una rueda de prensa en el Liceo de Ourense, con la colaboración de la asociación Amigos de la República, el equipo de investigadores conformado por personal del Grupo Histagra, de la empresa que acometió la intervención, Tiempos Arqueólogos, del Laboratorio de Genética Forense de la USC y del Instituto de Medicina Legal de Galicia hizo pública la comparación de las muestras de ADN de los restos hallados con las muestras tomadas a las familiares, con éxito de identificación en ambos casos.

Graciela y Josefa, acompañadas por más familiares, recibieron los restos de sus familiares en una ceremonia en junio de 2023 en el salón de actos de la Casa del Ayuntamiento de Celanova que, a pesar de que habían mostrado el suyos deseos de que se celebrara de forma privada, consintieron finalmente en que fuera pública para seguir dando ánimo al trabajo de busca de las otras cinco familias.

Así, en otoño de 2023, y gracias a investigación de la periodista Patricia Martínez, de la Radio Televisión Pública de Asturias, y de la ingente labor de divulgación de Fernando Serrulla, fue localizada Pilar Vigil-Escalera, sobrina de Baldomero Vigil-Escalera Vallejo. Siete meses después, los resultados del ADN confirman que los restos analizados se corresponden con los de Baldomero.

Celanova, 15 de mayo de 2024.

Galego

Identificados co ADN os restos dunha terceira vítima na Fosa dos 7 asturianos de Celanova   

• Trátase de Baldomero Vigil-Escalera, o máis novo dos fusilados en setembro de 1939
• As probas de ADN foron posíbeis grazas á colaboración dunha sobriña, Pilar, que en novembro pasado se presentou no IMELGA, en Verín.

O resultado das análises realizadas polo Laboratorio de Xenética Forense da USC confirman que os restos dun dos individuos exhumados na Fosa dos 7 asturianos de Celanova corresponden a Baldomero Vigil-Escalera Vallejo, un dos mozos asasinados o 22 de setembro de 1936 por un pelotón de fusilamento da Bandera de Falange de Marruecos no muro oeste do cemiterio de San Breixo.

A identificación foi posíbel grazas a mostra de ADN achegada por Pilar Vigil-Escalera, quen o pasado mes de novembro visitou o Instituto de Medicina Legal de Galicia, en Verín, que dirixe o antropólogo forense Fernando Serrulla, un dos investigadores principais do equipo galego de exhumacións que coordina o Grupo Histagra da USC, con financiamento do Plan Cuadrienal de Exhumacións (2021-2024).

Baldomero Vigil-Escalera Vallejo, natural e veciño de Xixón, tiña 19 anos. Estaba no hospital o día 20 de outubro de 1939, cando a caída de Xixón, e tenta fuxir embarcado no buque Gaviota, que foi apresado o día 21 pola Armada franquista. Foi desembarcado en Ribadeo, e trasladado ao campo de concentración de Camposancos, onde foi sometido a Consello de Guerra o 29 de xullo de 1938 e condenado a morte. O 25 de xaneiro de 1939 ingresou na prisión de Celanova. Nun documento da administración que dá conta do rexistro de presos do cárcere o primeiro de setembro, seu nome así como os dos outros seis fusilados aparecen sinalados.

A orde para a execución procede do capitán asesor da Comandancia militar de Ourense, e foi dada o día 21 de setembro de 1939 ao xuíz instrutor, José Bernabé Gijón. Francisco Hernández Recio era o tenente xefe do pelotón que fusilou aos sete mozos ás sete horas do día 22, despois de pasar tres horas na capela do cemiterio. Foi enterrado no mesmo foso número seis, segundo o rexistro do encargado do cemiterio, Camilo González, que o mesmo día informa á Bandera do lugar onde foron soterrados os cadáveres na “franja de terreno comprendida en el aire oeste de la parte nueva del cementerio y en frente al panteón de Don Isauro López Montero de esta Villa”.

Ese rexistro do encargado do cemiterio foi recuperado polo Comité de Memoria Histórica da Comarca de Celanova no Arquivo Intermedio Militar Noroeste de Ferrol o 14 de abril de 2021 en cada una das causas dos 7 asturianos, grazas ás investigacións do historiador Pablo Sánchez. Semanas despois, o sábado 29 de maio, o Comité presentou publicamente o achado e sinalizou o lugar no cemiterio. En setembro dese mesmo ano, coa colaboración do Goberno de Asturias, o Comité organizou un acto de homenaxe no Instituto Celso Emilio Ferreiro, no que fora o patio da Prisión Central de Celanova, que se sufragou integramente co recadado pola venda do cartel elaborado por Baldomero Moreiras.

A través da difusión daquel acto, familiares de dúas das vítimas: Abelardo Suárez e Marcelino Fernández, puxéronse en contacto co Comité. Do mesmo xeito, o xerente do Grupo Histagra, o historiador Gustavo Hervella, e o antropólogo forense, Fernando Serrulla, entraron en contacto co Comité. Serrulla trasladouse a Xixón para tomar as mostras de ADN dunha neta de Abelardo (Graciela), e da filla de Marcelino (Josefa). Ámbalas dúas, Josefa e Graciela, foron a partir dese momento as principais impulsoras do proceso que rematou en decembro de 2022 coa intervención da fosa e a exhumación dos corpos.

O 25 de abril de 2023, nunha rolda de prensa no Liceo de Ourense, coa colaboración da asociación Amigos da República, o equipo de investigadores conformado por persoal do Grupo Histagra, da empresa que acometeu a intervención, Tempos Arqueólogos, do Laboratorio de Xenética Forense da USC e do Instituto de Medicina Legal de Galicia fixo pública a comparación das mostras de ADN dos restos achados coas mostras tomadas ás familiares, con éxito de identificación en ambos casos.

Graciela e Josefa, acompañadas por máis familiares, recibiron os restos dos seus familiares nunha cerimonia en xuño de 2023 no salón de actos da Casa do Concello de Celanova que, malia que mostraran o seus desexos de que se celebrase de forma privada, consentiron finalmente en que fose pública para seguir dando pulo ao traballo de busca das outras cinco familias.

Así, no outono de 2023, e grazas a investigación da xornalista Patricia Martínez, da Radio Televisión Pública de Asturias, e do inxente labor de divulgación de Fernando Serrulla, foi localizada Pilar Vigil-Escalera, sobriña de Baldomero Vigil-Escalera Vallejo. Sete meses despois, os resultados do ADN confirman que os restos analizados correspóndense cos de Baldomero.  

Celanova, 15 de maio de 2024.


Celanova /