Gutun irekia Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Lurralde Politikako Sailburuari

Oregi andrea, zuk Donostiako metroaren igarobidea esaten zaionarekin duzun harremana da Pablo Nerudaren soneto desesperagarrian ageri dena: “No te quiero sino porque te quiero”. Holaxe bakarrik uler liteke, zure agintaldiaren hasieran, 2013ko urtarrilean, zuk aditzera ematea ez zela unea “proiektu faraonikoak” hasteko, “adostasuna” falta zela aditzera emanez, eta premia zegoela “mahai beraren inguruan Udala, Aldundia eta hiritarrak eseri, eta denon artean Donostialderako garraiobide onena zein den erabakitzeko”.

Haatik,  iragan uztailaren 2an, legegintzaldia jada amaitzear dagoela, Diario Vascori egindako elkarrizketan honako adierazpenak egin zenituen: “Hay resistencias no tanto de ciudadanos, sino de plataformas…Debemos hacer el ejercicio de proyectar cómo será San Sebastián dentro de cincuenta años con autobuses o con el metro, el nivel de ruido, de contaminación y de congestión que habrá con cada uno de estos medios de transporte. Que elijan entonces”.

Itzulipurdi linguistikoa egin zenuen hain justu metroa geldiaraztearen alde diharduen Satorralaia hiritar mugimendua ez aipatzeko. Itzulinguru horrek balio du plataforma horrek aspalditik dakiena egiaztatzeko: zuretzat, gu ez gara gauza hiritartasun aktibo eta arduratsua burutzeko. Zuretzat, Eduardo Galeanok esango lukeen bezala “los nadies: los ningunos, los ninguneados” gara, zeren urtebete daramagu zurekin hitz egin nahian, baina zure Sailburutzara bidalitako idatzi guztiak paperontzira joan dira.

Antza, 2013an, ez zen beharrezkoa 50 urteko prospekzioa; orain, aldiz, ematen du baietz. Zer aldatu da, bada? Komenientziazko ezkontza politikoak? Garbitasun demokratikoagatik ondo legoke guri azaltzea zerk eragozten duen gaur egun igarobidearen gaineko parte-hartze prozesua abian jartzea. Ze, kontua horixe baita Oregi andrea, eztabaida publikoa izatea eta gardena, neurriak modu askean eta informatuan hartzeko. Horretarako, beharrezkoa da prozedura guztia geldiaraztea.

Gardentasuna ez da sari bat gobernatzen gaituztenek guri “ematea” daukatena. Eskubide bat da, prozesu guztian gailen izan behar duena, informazio eskuragarri, egoki, osoa eta erabilgarria eskainiz erabakiak jakinda hartu ahal izan ditzagun. Zergatik da premiazkoa eta beharrezkoa eztabaida sozial zabala, Donostialdeko garraio ereduari buruz, gizarte eta ingurumen aldetik jasangarriena zein den erabakitzeko? Arrazoiak ugariak eta askotarikoak dira:

1.- “Deliberaziozko demokrazia” eta “partaidetzazko demokrazia” bezalako terminoak azaluts izateari utzi, eta herritarrek gai publikoetan modu errealago eta eraginkorrago batean parte hartu ahal dezaten.

2.- Komunikazio marketingaren eta propaganda instituzionalaren ordez benetako kontu-ematea nagusitzeko. Ildo horretan, norbaitek kontuak eman beharko ditu, ez bakarrik legegintzaldi hasieran esandakoaren eta ondotik hartutako erabakien artean dagoen kontraesana argitze aldera, baizik eta baita halaber amaierarik gabeko Donostiako metroaren igarobidearen proiektu betierekoari buruz. 

Herri Kontuen Euskal Epaitegiaren 2013ko txostenak “Euskadiko Autonomi Erkidegoko Administrazio Orokorraren Kontua” 2015eko maiatzaren 28an onartuak hauxe eman du aditzera: 2012ko abenduan “Donostialdeko metroaren obra zibilaren eraikuntza kontratua, La Concha-Morlans atala, 50 milioi euroan esleitu zen. Kontratua ez da formalizatzera iritsi”. Eskubidea dugu jakiteko zein den kalte-ordainaren azken zenbatekoa kalte-galeren kontzeptuan, Administrazioak kontratistari ordaindu behar diona, hortxe milioi euroren eta milioi eta erdiren artean dabilena, hasierako proposamenean aurreikusitakoa.

Era berean eskubidea dugu azalpenak jasotzeko “Donostialdeko Metroaren Lugaritz-Easo atalaren Azterlan Informatiboa” jendaurreko informazioaren fasean zegoenean burutu ziren bi lizitazioei buruz, eta halaber, hiritarrek jarritako alegazioak ebatzi gabe egin ziren adjudikazioei buruzkoak ere.

3. Donostialdean garraio-premiak zein diren jakiteko egin diren azterlanak eztabaidatu eta alderatzeko, “Estudio demanda variante de Donostialdea” (2014) barne, zeinetatik eratortzen den ezen baldin eta Metroaren igarobidea egiten bada, auto pribatuaren erabilera 135,4 milioi desplazamenduetatik 133,3 milioietara igaroko litzatekeela (%1,5), eta bien bitartean Irundikako hiriartekoak igaroko lirateke 4,9 milioietatik 4,2 milioietara (%14,3) eta DBusaren erabilera berriz, 26,9 milioi desplazamenduetatik 22,9 milioietara (%14,9). Hau da, proiektatzen den metroak lehen autobusak hartzen zituen desplazamenduak hartuko lituzke, edo bestela esan, metroak lehiatuko luke Lurraldebusekin, eta zuzenean, Dbusekin. Horri buruz gogoratu beharra dago Dbusek badituela zenbait aitortza (garraio jasangarria, zerbitzuaren kalitatea…) Gainera, erabiltzaileek oso ongi baloratutako garraio publikoa da (dudarik gabe dena hobetu liteke).

4. Eskubidea dugu jakiteko zein lege-oinarrik ahalbidetzen duen igarobidea egitea Burdinbidearen Lurralde Plan Sektorialaren aldaketaren behin betiko onarpena egin gabe, Donostialdearen eta beste udalerri batzuen eremu funtzionalarekiko. Behin betiko onarpena ezinbesteko izapidea da Donostialdeko metroari estaldura juridikoa emateko. Zatiko Plan Partziala ere ez da behin betiko onartu. Bi plan horiek dagokien ingurumen ebaluazio estrategikoa egin beharra dute.

5. Eskubidea dugu Metroko igarobidearen gaineko ingurumen eraginarekiko adierazpenari buruz ditugun zalantza arrazoizkoak uxa diezazkiguten. 2012ko martxoaren 8koa da aldeko ebazpena. IEE horrek bere indarraldia galdua luke, lau urteko epean proiektua gauzatzen hasi ez direnez gero.

Satorralaiak alegazioak aurkeztu ditu eta gora jotzeko helegitea 2016ko urtarrilaren 21eko Ebazpenaren deuseztasuna eskatzeko. Ebazpen horrek onartzen du behin betiko Donostialdeko Metroaren Lugaritz-Easo atalaren gaineko Azterlan Informatiboa. Hitzaldiak antolatzen ditu Koldo Mitxelena Kulturunean eta informazio-batzarrak Donostiako hainbat auzotan. Postontziz postontzi 80.000 argibide-orri ere zabaldu ditu hirian. Astero elkarretaratzeak egiten ditu eta hainbat jarduera kalean. Bi manifestazio arrakastatsu deitu ditu. Era berean hiritarrak gonbidatu ditu etxebizitzetako leiho eta balkoietan banderolak jartzera, proiektuaren aurkako kontrakotasuna adierazteko eta manifestu bat sustatu du igarobidea geldiarazteko, zeinetara hainbat arlotan erreferente diren 70 lagun inguru atxiki diren.

Era berean, herritarren parte-hartzeari buruzko uztailaren 8ko 1/2010 Foru Arauari jarraiki, herritarrekiko galdeketa proiektua bultzatu du. Joan de asteazkenean 8.900 baino donostiar gehiagoren sinadurak erregistratu ditugu Foru Aldundian. Sinadura horiek guztiak zuk zuzentzen duzun Sailburutzara ere helaraziko ditugu, hain zuzen eskatzeko metroa geldiaraz dadin eta herritarrekiko galdeketan amaituko den parte-hartze prozesu bat abian jartzeko.